Nhiều cha mẹ đều sẽ có lúc lớn tiếng với trẻ. Sau đây là những lý do cha mẹ không nên la hét con, tại sao điều đó lại phản tác dụng và thay vào đó nên làm gì.
Ông Joseph Shrand – giảng viên tâm thần học tại Trường Y Harvard (Mỹ) cho biết: “Mọi người la hét vì đó là phản ứng bắt buộc khi họ tức giận”. Tiến sĩ Shrand cũng lưu ý rằng, cảm giác tức giận không có gì sai. Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta làm gì với cơn tức giận đó.
Suy cho cùng, tức giận là một cảm xúc thông thường được cảm nhận bất cứ khi nào chúng ta mong muốn mọi thứ khác đi.
Nhưng một số nỗ lực để thay đổi hành vi có hiệu quả hơn bất kỳ nỗ lực nào khác. Đồng thời những bậc cha mẹ khi nhận ra được tác dụng ngược của việc la mắng sẽ có nhiều khả năng xử lý theo một hướng tốt hơn.
Nếu thấy mình la hét nhiều hoặc gặp khó khăn trong việc điều chỉnh cảm xúc, điều quan trọng là phụ huynh phải lên lịch gặp bác sĩ. Bởi, đối với một số người, các vấn đề về sức khỏe tâm thần như lo lắng sau sinh có thể gây ra những thay đổi trong hành vi, như: La hét nhiều hơn, dễ nổi nóng, cáu kỉnh và khó quản lý cảm xúc.
Việc nuôi dạy con là một thách thức vô cùng lớn. Điều quan trọng là phải đảm bảo sức khỏe trước khi các phụ huynh đổ lỗi quá nhiều cho bản thân về những thử thách mà mình đang gặp phải.
Cùng tìm hiểu 6 lý do cha mẹ không nên la hét con và thay vào đó nên làm gì nhé!
1. Trẻ không thể học trong “Chế độ chiến đấu hoặc bỏ chạy”
Tiến sĩ Laura Markham – nhà tâm lý học lâm sàng và là tác giả cuốn sách “Peaceful Parent, Happy Kids: How to Stop Screaming and Start Connecting” cho biết: “La hét là cách giải tỏa cơn giận. Đó không phải là cách hiệu quả để thay đổi hành vi”.
Tiến sĩ Markham nói rằng, khi một đứa trẻ sợ hãi, chúng sẽ chuyển sang chế độ chiến đấu hoặc bỏ chạy. Khi đó, các trung tâm học tập trong não của trẻ sẽ ngừng hoạt động.
Chiến đấu hoặc bỏ chạy là một phản ứng sinh lý xảy ra khi chúng ta trải qua điều gì đó mà não cho là có mối đe dọa. Như vậy, trẻ không thể học được khi cha mẹ la mắng. Bởi, não của trẻ sẽ nói rằng, việc người lớn đang la mắng là một mối đe dọa. Khi đó, não sẽ đóng cửa một cách hiệu quả các phần khác để bảo vệ và phòng thủ.
Mặt khác, giao tiếp nhẹ nhàng và bình tĩnh giúp trẻ cảm thấy an toàn. Đồng thời, khiến trẻ dễ tiếp thu bài học mà cha mẹ dạy hơn.
2. Có thể khiến trẻ cảm thấy bị mất giá trị
Tiến sĩ Shrand cho biết: “Sợi dây chung gắn kết tất cả mọi người lại với nhau là mong muốn cảm thấy được trân trọng”. Đối với hầu hết mọi người, cảm thấy được người khác coi trọng thường là cách chúng ta xác định giá trị bản thân và tầm quan trọng của mình với thế giới xung quanh.
Khi bị la mắng, chúng ta thấy mình kém cỏi và nghi ngờ về khả năng của bản thân”. Ông nói thêm: “La hét là một trong những cách nhanh nhất để khiến ai đó cảm thấy họ không có giá trị”. Tiến sĩ Markham chia sẻ: “Khi chúng ta tức giận và bắt đầu la hét, chúng ta coi mình là một cái búa và mọi người xung quanh là một cái đinh”. Trong tình trạng như vậy, con cái chúng ta giống như kẻ thù và không giống như những con người mà chúng ta quý trọng và yêu thương.
Tiến sĩ Markham nói: “Con chúng ta không nên bao giờ có cảm giác cho rằng, mình như kẻ thù của cha mẹ”.
3. Gây lo lắng, trầm cảm và hạ thấp lòng tự trọng
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những đứa trẻ bị la mắng dễ bị lo lắng và có mức độ trầm cảm cao hơn. Tiến sĩ Markham nhấn mạnh rằng, trẻ em cảm nhận được sự lo lắng của cha mẹ và cách mà cha mẹ phản ứng với bất kỳ sai lầm nào của chúng “hoặc là làm dịu trẻ em hoặc kích thích sự lo lắng của chúng”. Tất nhiên, la hét không bao giờ là một trải nghiệm dễ chịu.
Tiến sĩ Neil Bernstein – nhà tâm lý học lâm sàng giải thích rằng, bị quát mắng tạo ra rất nhiều điều tiêu cực và sự tiêu cực là nguyên nhân gây ra chứng lo âu và trầm cảm.
4. Cản trở sự gắn kết
Tiến sĩ Markham giải thích: “Việc la mắng sẽ phá vỡ mối liên hệ của phụ huynh với con. Đồng thời, khiến mối quan hệ của cha mẹ và trẻ trở nên căng thẳng. Khi la hét xảy ra, việc tạo ra sự đồng cảm với nhau có thể là một thách thức”. Do đó, trẻ con luôn lựa chọn việc chạy trốn cũng như không còn cởi mở để thay đổi, tiếp thu và hàn gắn sau trận la mắng của cha mẹ.
Bên cạnh đó, việc la hét có thể khiến cha mẹ và con xung đột với nhau. Đồng thời, khiến trẻ cảm thấy rằng cha mẹ không ủng hộ chúng. Do đó, trẻ con sẽ luôn có xu hướng rời khỏi các cuộc tương tác khi bị la mắng, không còn cởi mở để thay đổi, tiếp thu. Bởi, trẻ cảm thấy bị thách thức, phòng thủ và mất kết nối.
Tiến sĩ Bernstein nói: “Trong 40 năm làm nhà tâm lý học, tôi đã gặp hàng nghìn đứa trẻ. Chưa bao giờ có đứa trẻ nào nói với tôi rằng, chúng cảm thấy gần gũi hơn với cha mẹ sau khi bị la mắng”.
5. Tác động tiêu cực
Nhiều nghiên cứu đã minh họa việc la hét có hại cho trẻ em như thế nào. Một nghiên cứu coi la hét là thước đo của “kỷ luật khắc nghiệt” trong nhà và kết luận rằng, những đứa trẻ bị kỷ luật theo cách này có “thành tích học tập kém, gặp vấn đề về hành vi và có xu hướng phạm pháp”. Việc bị lạm dụng bằng lời nói và la mắng thường xuyên thậm chí có thể thay đổi cách phát triển não bộ của trẻ.
Tất cả chúng ta đều là con người và không ai hoàn hảo. Quan trọng là cha mẹ hiểu điều gì có thể ẩn sau cảm xúc của chính mình, cách bản thân có thể quản lý chúng tốt hơn và cách xử lý những cơn tức giận.
6. Không phải là cách giao tiếp hiệu quả
Tiến sĩ Markham cho biết: “Trẻ em gặp khó khăn trong việc học cách điều chỉnh cảm xúc của chính mình nếu cha mẹ không chỉ cho chúng cách thực hiện”. Những cha mẹ có xu hướng la hét mỗi khi buồn bã có thể sẽ dạy con mình phản ứng thái quá tương tự khi họ gặp phải những tình huống khó chịu.
Tiến sĩ Shrand giải thích, điều này xảy ra một phần là do khi la mắng con mình, cha mẹ đã kích hoạt “tế bào thần kinh phản chiếu” của chúng. Từ đó, khiến trẻ phản ứng tương tự. “Giận dữ sinh ra giận dữ và việc bị la mắng khiến trẻ muốn hét lại với cha mẹ”, Tiến sĩ Shrand nhấn mạnh.
Phải làm gì với sự tức giận thay vì la hét?
Bước đầu tiên để thay đổi cách xử lý cảm xúc là tìm kiếm sự trợ giúp chuyên môn. Phụ huynh có thể có một số mối lo ngại tiềm ẩn về sức khỏe góp phần gây ra cảm xúc của mình, như thiếu hụt vitamin, tình trạng tuyến giáp, mất cân bằng hormone hoặc các vấn đề về sức khỏe tâm thần sau sinh.
Bước thứ hai sẽ là giải quyết tình huống tức giận ngay lập tức bằng cách thừa nhận nó. Cha mẹ thậm chí có thể làm điều này thành tiếng nếu bạn muốn. Việc nhận ra sự tức giận của mình thực sự là một bước mạnh mẽ giúp thay đổi bộ não vào thời điểm đó.
Tiến sĩ Shrand nói: “Thời điểm nhận ra sự tức giận của mình, bạn sẽ kích hoạt vỏ não trước trán và làm gián đoạn những cảm xúc của mình”. Đó là việc đưa bộ não từ chế độ cảm giác sang chế độ suy nghĩ.
Tiến sĩ Markham giải thích, sau khi bình tĩnh lại, cha mẹ sẵn sàng xoa dịu tình hình thay vì làm mọi việc trầm trọng hơn. Điều này có nghĩa là nên tiếp cận tình huống khiến bản thân khó chịu ngay từ đầu một cách bình tĩnh. Đồng thời, lưu tâm bằng cách nói những điều như: “Hãy thử làm lại”.
Tất nhiên, việc kiềm chế để ngừng la hét đòi hỏi cha mẹ cần phải đầu tư công sức. Đối với hầu hết chúng ta, phải mất rất nhiều thời gian và luyện tập để chấm dứt hành vi vô ích và có hại này.
Tiến sĩ Markham cho biết, việc không la mắng sẽ dễ dàng hơn rất nhiều khi phụ huynh có mối liên hệ chặt chẽ với con mình. Xét cho cùng, tận hưởng và đánh giá cao con người thật của trẻ cũng khiến việc nuôi dạy con trở nên trọn vẹn hơn đối với các cha mẹ.
>>> 3 cách nuôi dạy con thành tài và phát triển toàn diện